اخيراً گونه جديدي از ويروس كرونا با سرعت شيوع بيشتر در انگلستان كشف شد و نگراني‌هاي جديدي را بوجود آورد. ايده جهش يافتن ويروس‌ها به ويژه كرونا سبب نگراني بسياري از مردم شده است. اما اين نگراني تا چه حد منطقي است؟
«مت وبستر» (Matt Webster)، همه‌گيرشناس و رييس دانشكده پيراپزشكي دانشگاه آنگليا راسكين با انتشار مطلبي در وب سايت The Conversation به ابهامات در مورد جهش ويروس كرونا پاسخ داده است. در ادامه اين مطلب از مجله دلتا نظر او را مي‌خوانيد.
براي درك جهش بهتر است كمي در مورد پروتئين‌ها بيشتر بدانيم. پروتئين‌ها مولكول‌هايي تشكيل شده از آمينو اسيدها هستند و حدود يك پنجم بدن انسانها را تشكيل مي‌دهند. تنها ۲۰ نوع آمينو اسيد وجود دارد كه اجزاي تشكيل دهنده تمام پروتئين‌هاي زمين را تشكيل داده‌اند. بسياري از اين آمينو اسيدها شباهت‌هاي بسياري به يكديگر دارند و با توجه به خصوصياتشان در دسته‌بندي آمينو اسيدهاي با بار منفي، مثبت، بزرگ يا كوچك قرار مي‌گيرند.
طبيعت با تركيب كردن اين ۲۰ آمينو اسيد به روش‌هاي مختلف طيف گسترده‌اي از پروتئين‌ها را بوجود آورده كه هر كدام وظيفه خاصي را بر عهده دارند. درست مثل لگوها كه با متصل كردن آنها مي‌توان چندين اسباب بازي متفاوت درست كرد، اين ۲۰ آمينو اسيد نيز حدوداً ۶ ميليون پروتئين را تشكيل داده‌اند.
ويروس كرونا (SARS-CoV-2) نوعي ويروس RNA به شمار رفته و مولد بيماري كوويد-۱۹ است. DNA يا اگر در مورد ويروس كرونا صحبت كنيم، RNA يا اسيد ريبونوكلئيك، مجموعه‌اي از دستورالعمل‌هاي ژنتيكي است كه چيدمان و نوع آمينو اسيدها را تعيين مي‌كند. جهش مي‌تواند بر اين دستورالعمل اثر گذاشته و تعداد و نوع آمينو اسيدهايي كه ساختار يك پروتئين را تشكيل مي‌دهند تغيير دهد. چنين تغييري پتانسيل تغيير خصوصيات پروتئين را نيز دارد، اما خبر خوب اينكه بيشتر جهش‌ها تأثيري بر خصوصيات پروتئين نمي‌گذارند. در واقع جهش‌هايي كه خصوصيات پروتئين را تغيير مي‌دهند به جاي قوي‌تر كردن ويروس آن را ضعيف مي‌كنند.
اما اگر جهش در اغلب موارد سودمند نيست، ارگانسيم‌هاي مختلف از جمله انسان يا ويروس چگونه به حيات ادامه مي‌دهند؟ يكي از رويكردهاي رايج، بازگشت و تصحيح جهش است. انسانها و كروناويروس‌ها هر دو داراي مكانيزم‌هاي تصحيح كننده براي الگوهاي DNA يا RNA هستند. اين مكانيزم غلط‌گيري (Proofreading) «خطاهايي» كه سبب تغيير پروتئين‌ها و از كار افتادن ويروس مي‌شوند را تصحيح كرده و سرعت جهش‌هاي مزيت آور را كاهش مي‌دهد.
همه آمينو اسيدها براي شكل پروتئين مهم نيستند و تغيير آنها سبب تغيير پروتئين نمي‌شود. جهش‌هايي كه اغلب در پروتئين اسپايك (Spike) ويروس كرونا مشاهده و تثبيت شده‌اند، از نوع جايگزيني يك آمينو اسيد بزرگ يا آمينو اسيد بزرگ ديگر بوده و بنابراين تأثير قابل توجهي بر شكل پروتئين نگذاشته‌اند. به عبارت ديگر آمينو اسيدها متفاوت هستند ولي پروتئين اسپايك تا حد زيادي دست نخورده باقي مانده است. براي درك بهتر اين موضوع مي‌توان به تعويض تايرهاي ماشين اشاره كرد.
ويروس‌ها در مقايسه با ارگانيسم‌هاي بزرگ‌تر مثل انسان بسيار سريع‌تر وارد نسل جديد مي‌شوند و تغييرات كوچك مي‌توانند به سرعت به تغييرات قابل توجه تبديل شوند، اما در رابطه با گونه جديدي از كرونا كه در انگلستان كشف شده، در حال حاضر سندي وجود ندارد كه نشان بدهد اين جهش ويروس را خطرناك‌تر و قوي‌تر كرده است.
پيشنهاد مطالعه: براي مطالعه بيشتر مطلب «كشف گونه جديد ويروس كرونا در انگليس» را بخوانيد.
همچنين بخوانيد:
آنتي بادي كرونا در مردان سريع‌تر از زنان از بين مي‌رود
كشف گونه جديد ويروس كرونا در انگليس
قيمت هر دوز از واكسن كرونا فايزر، مدرنا و آكسفورد
پس از ابتلا به كوويد ۱۹ بوي غذاها نامطبوع مي‌شود؟
نابودي كرونا در ۳۰ ثانيه از روي سطوح با پلاسماي سرد
با مجله دانستني دلتا همراه باشيد